معمای پل ورسک

معمای پل ورسک

خسرو معتضد: چندی پیش در روزنامه وزین قدس که خود از زمره قلمزنان این نشریه معتبر هستم، مقاله‌ای بر اساس مصاحبه با خانم گیتی اسلامی، دختر آقای ژوزف پترسون که گویا بعدها نام خود را به یوسف اسلامی تغییر داده به چاپ رسیده بود که موجب حیرت من شد!

گویا آقای پترسون لازاروف در کی یف اوکراین به دنیا آمده و از اتباع روسیه تزاری به شمار می‌رفته است. بنا به اظهارات خانم صبیه، ایشان وقتی پنجاه ساله بوده به عزم چندین روز سفر به ایران عزیمت کرد. نام پترسون به نامهای روسی نمی‌ماند. شاید وی از اروپاییانی بوده که مقیم روسیه شده بود. به خاطر آوریم که در آن زمان با توجه به نبود وسایل هوایی و دوری راه و اینکه ایران در سال 1304 فاقد راه‌آهن و راههای آسفالت بود، عزم سفر چند روزه کمی عجیب می‌نماید. به هر ترتیب پترسون لازاروف در ایران ابتدا اسیر راهزنان می‌شود، سپس راهزنان او را با لخت کردن و غارت اثاثیه‌اش رها کرده مرزبانان ایرانی به زندان می‌اندازند. نکته غریب در این نقل قول این است که احتمالاً لازاروف به صورت مخفی و از راه قاچاق وارد ایران شده و به همین دلیل دچار این بلیات گردیده والا با تسلط کامل دولت وقت ایران بر بندرانزلی و مشهد سر (بابلسر) و بندرگز و اشرف مشکلاتی برای مسافرین خارجی که وارد ایران می‌شدند پیش نمی‌آمد و آنان می‌توانستند با اتومبیل و ... .

معمای پل ورسک

خسرو معتضد: چندی پیش در روزنامه وزین قدس که خود از زمره قلمزنان این نشریه معتبر هستم، مقاله‌ای بر اساس مصاحبه با خانم گیتی اسلامی، دختر آقای ژوزف پترسون که گویا بعدها نام خود را به یوسف اسلامی تغییر داده به چاپ رسیده بود که موجب حیرت من شد!

گویا آقای پترسون لازاروف در کی یف اوکراین به دنیا آمده و از اتباع روسیه تزاری به شمار می‌رفته است. بنا به اظهارات خانم صبیه، ایشان وقتی پنجاه ساله بوده به عزم چندین روز سفر به ایران عزیمت کرد. نام پترسون به نامهای روسی نمی‌ماند. شاید وی از اروپاییانی بوده که مقیم روسیه شده بود. به خاطر آوریم که در آن زمان با توجه به نبود وسایل هوایی و دوری راه و اینکه ایران در سال 1304 فاقد راه‌آهن و راههای آسفالت بود، عزم سفر چند روزه کمی عجیب می‌نماید. به هر ترتیب پترسون لازاروف در ایران ابتدا اسیر راهزنان می‌شود، سپس راهزنان او را با لخت کردن و غارت اثاثیه‌اش رها کرده مرزبانان ایرانی به زندان می‌اندازند. نکته غریب در این نقل قول این است که احتمالاً لازاروف به صورت مخفی و از راه قاچاق وارد ایران شده و به همین دلیل دچار این بلیات گردیده والا با تسلط کامل دولت وقت ایران بر بندرانزلی و مشهد سر (بابلسر) و بندرگز و اشرف مشکلاتی برای مسافرین خارجی که وارد ایران می‌شدند پیش نمی‌آمد و آنان می‌توانستند با اتومبیل و اتوکار از انزلی و سایر بنادر به تهران بیایند. خانم اسلامی سپس مطالبی بیان داشته و احداث پل ورسک را به پدر خود (به تنهایی) نسبت داده‌اند! حالا نظری به تاریخ می‌اندازیم. منابع مورد مراجعه خاطرات بلوشر وزیر مختار آلمان در ایران، تاریخ راه‌آهن ایران از انتشارات سازمان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، ایران نو اشر الول ساتن مورخ رسمی شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران تاریخ عمومی ایران و جهان، روانشاد عباس پرویز، خاطرات دکتر سجادی وزیر راه در دوران سلطنت رضاشاه و بالاخره کتاب تنش بزرگ سیاست خارجی رضاشاه نوشته این جانب است و نیز کتاب رستاخیز ایران نوری اسفندیاری. بطور کلی هر یک از قسمتهای راه‌آهن ایران در ادوار مختلف از 1305 تا 1317 به وسیله دهها مهندس عضو کنسرسیومهای آلمانی، آمریکایی، دانمارکی و سوئدی طراحی و ساخته شده است. هاکلین، مهندس سوئدی و شماری از مهندسین آمریکایی اولین بار کار طراحی را آغاز کردند. در ماه آوریل سال 1928 کنسرسیوم اولن و شرکاء و شرکتهای آلمانی فیلیپ هولتزمان- و جولیوس برگر و زیمنس بود. سندیکایی برای ادامه کار تشکیل دادند. آلمانی‌ها در ماه نوامبر سال 1929 در شمال، ساختمان هشتاد میل راه‌آهن بین ساری و بندرشاه را به پایان رساندند. آمریکایی‌ها در جنوب 156 میل راه بین بندر شاهپور [امام خمینی] و دزفول را ساختند. در سال 1933 دولت ایران قراردادی با سندیکای اسکاندیناوی به نام کامپساکس بست و ساختمان راه‌آهن ایران را بدان واگذار کرد. کامپاکس ساختمان راه‌آهن را به قطعات مختلف تقسیم کرد و آن را به شرکتهای اروپایی واگذار کرد. مهندسین آلمانی و انگلیسی و دانمارکی و سوئدی نقش مهمی در احداث راه‌آهن داشتند و به نظر نمی‌رسد، احداث پل عظیم و اعجاب‌آور ورسک کار فقط یک نفر و نتیجه ابداع او بوده باشد. در مورد تونل کندوان نیز خانم کنتس مادفون روزن که در سال 1313 در ایران بوده در خاطرات خود فقط به مهندس سوئدی و دانمارکی اشاره می‌کند. دور نیست آقای لازاروف جزو مهندسین سازنده راه‌آهن شمال ایران بوده باشد، اما نسبت دادن تمام کار به ایشان تا زمانی که مدارک رسمی دولتی ارایه نشود، دشوار است. خوانندگان محترم روزنامه مستحضرند که این جانب در قضایای تاریخ راه غرض شخصی نمی‌پایم، اما برایم سخت عجیب می‌نماید که با توجه به اینکه اسامی بسیاری از کارشناسان خارجی در فهرست طراحان و سازندگان راه‌آهن سراسری ایران در اسناد رسمی کشور از جمله فهرست استخدام شدگان خارجی و پیمانکاران در ساخت راه‌آهن موجود است مانند مهندس روسی آناتول ترسکینسکی سازنده راه‌آهن جلفا- تبریز در سالهای جنگ اول، 11 مهندس آمریکایی که در 1304 به ایران آمدند و صدها خبر و گزارش منتشره در جراید خارجی مخصوصاً مقالات مجله ریلوی اندشیپنگ ژورنال (راه‌آهن و کشتیرانی) و نیز به کارگیری تدریجی مهندسین ایرانی افتخار مباهات چنان کاری را فقط متوجه یک نفر ساخت. سرکار خانم گیتی اسلامی چه خوب است برای روشن شدن تاریخ و اینکه امثال من دیر باور و شکاک از وسواس به درآییم، از سر لطف تصویر اسناد و مدارک و گواهینامه‌ها و سپاس و قدرشناسی دولت وقت ایران از مرحوم پدر بزرگوارشان را در اختیار روزنامه قدس قرار دهند تا به چاپ برسد و یکی از معماهای تاریخی که چه کسی یا کسانی پل ورسک را ساختند، مکشوف شود.